Annua nos illic tenuit mora, multaque praesens
tempore tam longo vidi, multa auribus hausi,
hoc quoque cum multis, quod clam mihi rettulit una          310
quattuor e famulis ad talia sacra paratis.
Cum duce namque meo Circe dum sola moratur,
illa mihi niveo factum de marmore signum
ostendit iuvenale gerens in vertice picum,
aede sacra positum multisque insigne coronis.                   315
Quis foret et quare sacra coleretur in aede,
cur hanc ferret avem, quaerenti et scire volenti
‚Accipe‘ ait ‚Macareu, dominaeque potentia quae sit
hinc quoque disce meae; tu dictis adice mentem.
     Picus in Ausoniis, proles Saturnia, terris                          320
rex fuit, utilium bello studiosus equorum;
forma viro, quam cernis, erat: licet ipse decorem
adspicias fictaque probes ab imagine veram.
Par animus formae; nec adhuc spectasse tot annos
quinquennem poterat †Graia quater Elide pugna†.            325
Ille suos dryadas Latiis in montibus ortas
verterat in vultus, illum fontana petebant
numina, naiades, quas Albula quasque Numici,
quas Anienis aquae cursuque brevissimus Almo
Narve tulit praeceps et opacae Farfarus undae,                  330
quaeque colunt Scythicae stagnum nemorale Dianae
finitimosque lacus; spretis tamen omnibus unam
ille colit nymphen, quam quondam in colle Palati
dicitur Ionio peperisse Venilia Iano.
Haec ubi nubilibus primum maturuit annis,                         335
praeposito cunctis Laurenti tradita Pico est,
rara quidem facie, sed rarior arte canendi,
unde Canens dicta est: Silvas et saxa movere
et mulcere feras et flumina longa morari
ore suo volucresque vagas retinere solebat.                        340
Quae dum feminea modulatur carmina voce,
exierat tecto Laurentes Picus in agros,
indigenas fixurus apros, tergumque premebat
acris equi laevaque hastilia bina ferebat,
poeniceam fulvo chlamydem contractus ab auro.               345
Venerat in silvas et filia Solis easdem,
utque novas legeret fecundis collibus herbas,
nomine dicta suo Circaea reliquerat arva;
quae simul ac iuvenem virgultis abdita vidit,
obstipuit: Cecidere manu, quas legerat, herbae,                 350
flammaque per totas visa est errare medullas.
Ut primum valido mentem collegit ab aestu,
quid cuperet, fassura fuit; ne posset adire,
cursus equi fecit circumfususque satelles.
‚Non‘ ait ‚effugies, vento rapiare licebit,                              355
si modo me novi, si non evanuit omnis
herbarum virtus nec me mea carmina fallunt.‘
Dixit, et effigiem nullo cum corpore falsi
finxit apri praeterque oculos transcurrere regis
iussit et in densum trabibus nemus ire videri,                     360
plurima qua silva est et equo loca pervia non sunt.
Haud mora, continuo praedae petit inscius umbram
Picus equique celer spumantia terga relinquit
spemque sequens vanam silva pedes errat in alta.
Concipit illa preces et verba precantia dicit                         365
ignotosque deos ignoto carmine adorat,
quo solet et niveae vultum confundere Lunae
et patrio capiti bibulas subtexere nubes.
Tum quoque cantato densetur carmine caelum,
et nebulas exhalat humus, caecisque vagantur                   370
limitibus comites, et abest custodia regis.
Nacta locum tempusque ‚Per, o, tua lumina‘ dixit,
‚quae mea ceperunt, perque hanc, pulcherrime, formam,
quae facit, ut supplex tibi sim dea, consule nostris
ignibus et socerum, qui pervidet omnia, Solem                   375
accipe nec durus Titanida despice Circen.‘
Dixerat; ille ferox ipsamque precesque relinquit,
et ‚quaecumque es‘ ait ‚non sum tuus. Altera captum
me tenet et teneat per longum, conprecor, aevum,
nec Venere externa socialia foedera laedam,                      380
dum mihi Ianigenam servabunt fata Canentem.‘
Saepe retemptatis precibus Titania frustra,
‚Non inpune feres neque‘ ait ‚reddere Canenti,
laesaque quid faciat, quid amans, quid femina, disces
rebus‘ ait, ‚sed amans et laesa et femina Circe!‘                  385
     Tum bis ad occasum, bis se convertit ad ortus,
ter iuvenem baculo tetigit, tria carmina dixit.
Ille fugit, sed se solito velocius ipse
currere miratur; pennas in corpore vidit
seque novam subito Latiis accedere silvis                            390
indignatus avem duro fera robora rostro
figit et iratus longis dat vulnera ramis.
Purpureum chlamydis pennae traxere colorem,
fibula quod fuerat vestemque momorderat aurum,
pluma fit, et fulvo cervix praecingitur auro,                         395
nec quicquam antiquum Pico nisi nomina restant.
     Interea comites, clamato saepe per agros
nequiquam Pico nullaque in parte reperto
inveniunt Circen (nam iam tenuaverat auras
passaque erat nebulas ventis ac sole recludi)                      400
criminibusque premunt veris regemque reposcunt
vimque ferunt saevisque parant incessere telis.
Illa nocens spargit virus sucosque veneni
et Noctem Noctisque deos Ereboque Chaoque
convocat et longis Hecaten ululatibus orat:                         405
Exsiluere loco (dictu mirabile) silvae,
ingemuitque solum, vicinaque palluit arbor,
sparsaque sanguineis maduerunt pabula guttis,
et lapides visi mugitus edere raucos,
et latrare canes et humus serpentibus atris                         410
squalere et tenues animae volitare vindentur.
Attonitum monstris vulgus pavet; illa paventis
ora venenata tetigit mirantia virga,
cuius ab attactu variarum monstra ferarum
in iuvenes veniunt: Nulli sua mansit imago.                         415
     Sparserat occiduus Tartessia litora Phoebus,
et frustra coniunx oculis animoque Canentis
exspectatus erat: Famuli populusque per omnes
discurrunt silvas atque obvia lumina portant;
nec satis est nymphae flere et lacerare capillos                   420
et dare plangorem (facit haec tamen omnia), seque
proripit ac Latios errat vesana per agros.
Sex illam noctes, totidem redeuntia solis
lumina viderunt inopem somnique cibique
per iuga, per valles, qua fors ducebat, euntem;                   425
ultimus adspexit fessam luctuque viaque
Thybris et in gelida ponentem corpora ripa:
Illic cum lacrimis ipso modulata dolore
verba sono tenui maerens fundebat, ut olim
carmina iam moriens canit exequialia cygnus.                     430
Luctibus extremum tenues liquefacta medullas
tabuit inque leves paulatim evanuit auras.
Fama tamen signata loco est, quem rite Canentem
nomine de nymphae veteres dixere coloni.‘
     Talia multa mihi longum narrata per annum                   435
visaque sunt; resides et desuetudine tardi
rursus inire fretum, rursus dare vela iubemur;
ancipitesque vias et iter Titania vastum
dixerat et saevi restare pericula ponti:
pertimui, fateor, nactusque hoc litus adhaesi.‘                    440
     Finierat Macareus, urnaque Aeneia nutri
condita marmoreo tumulo breve carmen habebat:
Hic me Caietam notae pietatis alumnus
ereptam Argolico quo debuit igne cremavit.
Solvitur herboso religatus ab aggere funis,                          445
et procul insidias infamataeque relinquunt
tecta deae lucosque petunt, ubi nubilus umbra
in mare cum flava prorumpit Thybris harena,
Faunigenaeque domo potitur nataque Latini,
non sine Marte tamen: Bellum cum gente feroci                 450
suscipitur, pactaque furit pro coniuge Turnus.
Concurrit Latio Tyrrhenia tota, diuque
ardua sollicitis victoria quaeritur armis.

Anmerkungen:

Circe - mythische Zauberin

Ausonia - Küstenlandschaft südöstlich von Rom

Elide pugnam - hier: die olympischen Spiele

Elis - Stadt der Peloponnes in Griechenland

Latium - Gebiet um Rom und nordwestlich davon

Albula - Tiber

Numicus, Anio, Almo, Nar, Farfarus - Flüsse in Latium

Scythicae stagnum Dianae - Nemisee

Palati - Palatin, einer der sieben Hügel Roms

Janus - römischer Gott des Anfangs und des Endes, der Türen und Tore

Venilia - Frau des Janus

Laurentum - antike Hafenstadt unweit von Rom

chlamys - kurzer Reit- oder Reisemantel

filia Solis - Circe

Erebos - Gott der Finsternis

Hekate - Göttin der Magie und Totenbeschwörung

Phoebus - Beiname des Gottes Apollon

Thybris - Tiber

Turnus - König der Rutuler

Tyrrhenia - Land am tyrrhenischen Meer, in etwa das Gebiet Etruriens

s. auch:

Stich "Picus und Circe" (Virgil Solis, 1564)